De onzichtbare voet

De onzichtbare voet

De verschillen tussen oikonomi en chrematistike zijn in de moderne economie verloren gegaan. Daar is chrematistike gewoon gelijkgesteld met oikonomia. Via een onzichtbare hand zou het nastreven van ieders eigenbelang automatisch ook de gemeenschap als geheel tot welvaart strekken.
Zoveel mogelijk geld maken wordt daarmee de hoogste plicht voor mensen. Bezorgdheid voor de gemeenschap als geheel en solidariteit hoeven niet apart ontwikkeld en onderhouden te worden. De markt als systeem wordt zo perfect geacht, dat als het ware niemand het goede hoeft na te streven. Het rationeel nastreven van eigenbelang volstaat, wordt zelfs tot zedelijke plicht.
Dat deze richtlijn niet alleen voor individuen geldt maar ook voor bedrijven, wordt onderstreept door de Noordamerikaanse econoom Milton Friedman (1962:133) in zijn studie over kapitalisme en vrijheid.
Bedrijven hebben slechts een enkele sociale verantwoordelijkheid: hun geldmiddelen gebruiken om zaken te doen teneinde de winsten te vergroten, zolang deze inzet binnen de regels van het spel blijft, dat wil zeggen in open en vrije concurrentie, zonder misleiding of bedrog. ... ) Weinig ontwikkelingen zouden de fundamenten van onze vrije maatschappij zo volledig kunnen ondermijnen als het accepteren door de bedrijfsleiding van een andere sociale verantwoordelijkheid dan het verdienen van zoveel mogelijk geld voor hun aandeelhouders."
Hans Achterhuis (1988:218) laat zien dat het idee van de onzichtbare hand een gevaarlijke realiteit en fictie is. Het najagen van het eigenbelang en de concurrentie leiden ontegenzeggelijk tot een groei van de produktie.
De welvaart van de samenleving en van degenen die met elkaar wedijveren in de kapitalistische economie wordt bevorderd. In dat opzicht werkt de onzichtbare hand kennelijk. Maar daarnaast is er ook nog zoiets als de onzichtbare voet. Deze trapt veel mensen en alle milieu in de goot. De vrij algemeen verbreide welvaart in onze huidige verzorgingsmaatschappij is ten koste gegaan van:

- de armen die er ondanks de welvaart altijd zijn gebleven, de mensen van   de zogenoemde Vierde Wereld
- van de ontwikkelingslanden de zogenoemde Derde Wereld
- en vooral van natuur en milieu in feite de Enige Wereld.

De geldeconomie wil haar ogen sluiten voor de werking van de onzichtbare voet.